انسان سالم ( سالم از نظر روان) به چه کسی اطلاق میشود؟ آیا فردی که فاقد علائم آسیبهای روانشناختی است، به صِرف نبود بیماری میتوان گفت که از سلامتروان برخوردار است؟
پیشتر از این، نگاهی که به شاخصهای سلامت روان وجود داشت، محدود به نبود علائم بیماری در فرد بود، اما در سالهای اخیر، اصطلاح «بهزیستی روانشناختی» جایگزین سلامت روان شد و انسان سالم یا دارای بهزیستی روانشناختی نه به عنوان فردی که علائم آسیب روانشناختی در او مشاهده نمیشود، بلکه به عنوان فردی که افزون بر نبود علائم بیماری، در مسیر رشد و شکوفایی تواناییهای بالفطره خود و رشد و توسعه فردی قدم میگذارد، شناخته میشود. نگاه روانشناسی مثبتگرای امروز به انسان سالم، فردی است که ویژگیهای مثبت روانشناختی مانند؛ شادکامی، عزتنفس، خودمختاری و ... در او وجود داشته باشد و در مسیر کمال و رشد فردی حرکت کند. از مهمترین الگوهای بهزیستی روانشناختی را ریف طرح کرد. ریف بهزیستی روانشناختی را " تلاش در راستای ارتقا، توسعه و کمالِ تواناییها و استعدادهای فردی " تعریف کرد. احساس بهزیستی هم مولفه عاطفی و هم مولفه روانشناختی دارد. افراد با احساس بهزیستی هیجانات مثبت را بیشتر تجربه میکنند و از حوادث و موقعیتهای مختلف زندگی ارزیابی مثبتتری دارند در حالیکه افراد با بهزیستی پایین، هر گونه موقعیت زندگی را نامطلوب و منفی ارزیابی میکنند. الگوی بهزیستی روانشناختی ریف دارای چند مولفه است:
1-پذیرش خود: پذیرفتن خود با تمام جنبههای وجودی مثبت و منفی مختلف به صورت یکپارچه.
2-ارتباط مثبت با دیگران: داشتن رابطه صمیمی، گرم و رضایتبخش با دیگران، توانایی درک و همدلی با دیگران و دانستن اهمیت این ارتباطات.
3-خود مختاری: استقلال رفتاری داشتن، اتکا و اطمینان به خود، اینکه در زندگی خودمان نقشی فعال داشته باشیم نه منفعل، تاثیرگذار باشیم و نه تاثیر پذیر.
4-تسلط بر محیط: احساس کنترل بر محیط پیرامون خود.
5- زندگی هدفمند: داشتن اهداف واقعبینانه در زندگی و تلاش در مسیر رسیدن به اهداف.
6-رشد و توسعه شخصی: احساس مداوم رشد و توسعه تواناییهای فردی در حوزههای مختلف، رسیدن به تجربههای تازه.
مقیاس«بهزیستی روانشناختی(PWBS)» در سال 1989 توسط کارول ریف در دانشگاه ویسکانسین، به منظور سنجش سازههای نظری الگوی بهزیستی روانشناختی ساخته شد. فرم اولیه این مقیاس دارای 120 پرسش بود که در بررسیهای بعدی، نسخههای کوتاهتر 84 سوالی، 54 سوالی و 18 سوالی طراحی شد. در فرم 84 سوالی، 6 مولفه سنجیده میشود و هر مولفه 14 پرسش دارد که آزمودنی در یک طیف لیکرت 6 گزینهای از «کاملاً مخالفم تا کاملاً موافقم» به آن پاسخ میدهد. این مقیاس(84سوالی) توسط بیانی و همکاران(1387) به فارسی ترجمه و توسط اعضای هیئت علمی گروه زبان انگلیسی با اصل تطبیق داده شد. به گفتهی ریف، فرم 84 سوالی در مقایسه با سایر نسخهها از قابلیت بیشتری در تعیین وضعیت روانشناختی برخوردار است. این مقیاس مناسب پاسخگویی گروه سنی بزرگسال است و مدت زمان تقریبی پاسخ به آن حدود 35 دقیقه میباشد.