عزتنفس(Self-esteem) یا حرمت نفس یا در معنایی بهتر ارزش خود، به معنای تایید یا عدم تایید فرد نسبت به خود میباشد. این مفهوم به این معناست که فرد چقدر برای خود حرمت یا ارزش قائل است و تا چه مقدار خود را توانا و ارزنده میپندارد.

در سالهای اخیر، عزتنفس به عنوان یکی از سازههای مهم شخصیتی همواره مورد توجه روانشناسان و پژوهشگران بوده است و یکی از دلایل مهم این علاقهمندی تاثیر بسزایی است که بر سلامت روان دارد. عزتنفس آسیبدیده، تحمل شرایط دشوار و ناکامیهایی را که به ناچار همهی ما در زندگی روزمره با انها روبهرو هستیم را غیرممکن میسازد و ضررهای روانی و جسمانی به همراه میآورد. به نقل از سپاهی و همکاران(1393)، عمدهترین نیاز روانی در 87 درصد نمونههای پژوهشی، نیاز به عزتنفس گزارش شده است. این سازه بر تمام عملکردهای زندگی، از جمله عملکرد تحصیلی و شغلی، شادکامی، روابط بینفردی و بسیاری دیگر، تاثیر میگذارد(سپاهی و همکاران،1393).
نکتهی شایان توجه این است که عزتنفس معیوب، چه فقدان آن و چه بیشبها دادن به آن، هر دو وجه میتواند آسیبزا باشد.
به منظور ارزیابی عزتنفس، یکی از مقیاسهای مطرح و رایج در این زمینه، مقیاس «عزتنفس کوپراسمیت» میباشد. اغلب موادی که در این پرسشنامه قرار دارد براساس مواد تنظیمشدهی مقیاس راجرز و دیموند(1954) هستند که کوپراسمیت(1967) مواد دیگری به آن افزوده و باز تنظیم شده است. این مواد توسط چندین متخصص روانشناسی در گروههایی با عزتنفس بالا و پایین آزموده شده، مواد تکراری و مبهم آنها حذف شده است و در چندین مرحله، بر روی نمونههای مختلف در سنین مختلف و جنسیت متفاوت آزموده شده است.
این پرسشنامه (SEI)، شامل 58 ماده است که احساسات،عقاید و واکنشهای فرد را توصیف میکند. و شامل چند خردهمقیاس میباشد که عبارتند از:
مقیاس عمومی با 26 ماده ، مقیاس اجتماعی با 8 ماده، مقیاس خانوادگی با 8 ماده، مقیاس آموزشگاهی با 8 ماده، همچنین با بررسیهای انجام شده، یک مقیاس«دروغ» ابداع شد. که شامل 8 ماده است و محتوای آنها به گونهای است که با اطمینان میتواند صداقت پاسخها را توسط آن ردیابی کرد.
در این پرسشنامه، مواد به گونهای انتخاب شدهاست که کودکان نیز به بتوانند به خوبی معنای جملات را بفهمند، و برای حصول اطمینان از این امر بر روی کودکان نیز آزمایش شده است. از این رو این مقیاس مناسب استفادهی گروههای سنی، 10 سال به بالا و قابل استفاده برای هر دو جنس میباشد.
از نکات منفی این آزمون میتوان به عدم طرح گویههایی برای سنجش تصویر ذهنی از ظاهر خود و ارزشی که برای ظاهر خود قائل هستیم نام برد. همچنین برای تشخیص بهتر بنظر میرسد میتواند گویههای بیشتری در هر مقیاس، برای سنجش جنبههای وسیعتری از زندگی به کار گرفته شود.